Vitiligo, pigment üreten melanosit hücrelerinin kaybı sonucu deride beyaz lekelerin oluşmasına neden olan otoimmün temelli, kronik bir deri hastalığıdır. Hastalık her bireyde farklı seyir gösterebilse de, bazı vücut bölgeleri diğerlerine göre vitiligo lezyonlarının oluşumuna daha yatkındır. Bunun nedeni bu bölgelerin sık travmaya maruz kalması, güneş ışığına daha fazla maruz kalmaları ya da melanosit yoğunluğu açısından hassas olmalarıdır.

Bu yazıda, vitiligonun vücutta en sık görüldüğü alanlar bilimsel veriler eşliğinde detaylandırılacak, hangi tip vitiligoda hangi bölgelerin daha fazla etkilendiği ve bu bölgelerdeki tedavi zorlukları kapsamlı şekilde ele alınacaktır.

Vitiligonun Yerleşim Paternleri: Segmental ve Non-Segmental Ayrımı

Vitiligo, klinik olarak iki ana formda sınıflandırılır:

• Non-segmental vitiligo (NSV): En yaygın tiptir (%85–90) ve genellikle simetrik yerleşim gösterir.
• Segmental vitiligo (SV): Genelde tek taraflı, dermatomal dağılım gösterir ve erken yaşta başlar.

Bu iki formun yerleşim bölgeleri birbirinden farklıdır:

1. Yüz Bölgesi

Yüz, hem estetik açıdan hem de güneşe açık olması nedeniyle vitiligonun en çok dikkat çeken yerleşim alanıdır. Özellikle ağız çevresi, burun kenarları, göz çevresi (periorbital bölge) ve alın en sık etkilenen alt bölgelerdir.

Özellikler:

• Genellikle ilk belirti yüz bölgesinde ortaya çıkar
• Hastalar kozmetik olarak en çok bu bölgeden rahatsızlık duyar
• Güneş ışığına en açık bölge olması, lezyonların belirginleşmesine neden olur
• Fototerapi ve topikal tedavilere en iyi yanıt veren bölgelerdendir

2. El ve Ayaklar

El sırtı, parmak uçları, bilekler, ayak bilekleri ve ayak sırtı vitiligoda en sık tutulan periferik alanlardandır. Bu bölgeler, genellikle dirençli vitiligo olarak tanımlanır.

Neden bu kadar sık etkilenir?

• Sürekli travmaya maruz kalırlar (darbe, sürtünme, el yıkama vb.)
• Kan dolaşımı daha zayıftır; bu da repigmentasyon sürecini zorlaştırır
• Melanosit rezervi düşük olabilir

Tedaviye yanıt:

Maalesef eller ve ayaklar, en zor tedavi edilen vitiligo alanlarıdır. Fototerapiye düşük yanıt verirler. Ancak excimer lazer gibi lokal ışık tedavileri umut vaat etmektedir.

3. Diz ve Dirsekler

Bu eklem bölgeleri, vitiligoda sık tutulan alanlardandır. Özellikle çocuklarda ve genç erişkinlerde ilk belirtiler diz–dirsek bölgelerinde görülebilir.

Sıklık nedenleri:

• Sürtünmeye ve darbelere açık olmaları
• Köbner fenomeni (travma sonrası leke oluşumu) ile ilişkilidir

Tedaviye yanıt:

Orta dereceli. Topikal tedavi + NB-UVB kombinasyonları önerilir.

4. Genital Bölge ve Koltuk Altları

Vitiligo, vücut kıvrımları ve genital bölge gibi hassas alanlarda da görülebilir. Özellikle erkeklerde skrotum, kadınlarda vulvar bölge etkilenebilir.

Neden önemlidir?

• Cinsel yaşam üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir
• Psikolojik yükü yüksektir
• Yanlışlıkla başka hastalıklarla karıştırılabilir (örn. mantar)

Tedaviye özel dikkat:

Bu bölgelerde kortikosteroid kullanımında cilt atrofisi riski yüksektir. Genellikle takrolimus gibi non-steroid ajanlar tercih edilir.

5. Saçlı Deri (Skalp)

Skalp bölgesinde vitiligo, genellikle poliosis (saç, kaş veya kirpiklerde beyazlama) şeklinde fark edilir. Saç dökülmesi ile ilişkili değildir ancak gri veya beyaz saç görünümü nedeniyle estetik sorun yaratabilir.

Klinik bulgular:

• Saç renginde ani açılma
• Lokalize veya yaygın tutulma
• Kaş–kirpiklerde de benzer etki

6. Göz Kapakları ve Kulak Çevresi

Bu ince ciltli ve güneşe açık bölgeler, hem kolay etkilenir hem de tedavi açısından hassastır. Göz kapağı tutulumu, hem estetik hem de fonksiyonel açıdan önemli olabilir.

Tedavi seçenekleri:

• Düşük doz topikal steroidler
• Non-steroid topikal immunmodülatörler (takrolimus)
• Excimer lazer

7. Gövde (Karın, Sırt, Göğüs)

Vitiligo, daha az dikkat çeken ancak sık görülen bölgelerden biri de gövdedir. Gövde vitiligosu genellikle yaygın non-segmental tip içinde yer alır.

Nitelikler:

• Simetrik olabilir
• Bazı hastalarda güneş gören kısımlarda daha belirgindi
• Genellikle hastalığın ilerleyen evrelerinde yayılır

Tedaviye yanıt:

Orta–iyi. NB-UVB tedavisi ile repigmentasyon mümkündür.

Köbner Fenomeni: Vitiligonun Yerleşiminde Travmanın Rolü

Köbner fenomeni, vitiligo lezyonlarının cilt travması (çizik, yanık, cerrahi yara vb.) sonrasında ortaya çıkma eğilimidir. Bu nedenle:

• Sık tıraş olunan bölgeler
• Sürekli kaşınan veya tahriş edilen alanlar
• Giysilerle sürtünen noktalar

daha yüksek vitiligo riski taşır. Bu da lezyonların rastgele değil, bazı bölgelerde neden daha sık çıktığını açıklayan mekanizmalardan biridir.