Işık Tedavisi Nedir ve Vitiligo’da Nasıl Çalışır?

Vitiligo, ciltte pigment üretiminden sorumlu melanosit hücrelerinin kaybıyla ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Bu hücrelerin yokluğu sonucu, ciltte açık renkte lekeler oluşur. Işık tedavisi (fototerapi), bu hücrelerin yeniden aktive edilmesini ve pigment üretiminin uyarılmasını amaçlayan bir tedavi yöntemidir.

Fototerapi, kontrollü ultraviyole ışınlarının (özellikle UVB) cilde uygulanmasıyla çalışır. Bu ışınlar, bağışıklık sisteminin cilt üzerindeki saldırılarını baskılayarak melanosit hücrelerinin yeniden faaliyet göstermesini teşvik eder.

Fototerapi Türleri

Vitiligo tedavisinde kullanılan başlıca fototerapi yöntemleri şunlardır:

1. Dar Bant UVB (Narrowband UVB – NB-UVB)

En sık kullanılan yöntemdir. 311–313 nm dalga boyundaki UVB ışığı cilde uygulanır. Avantajları:

• Geniş vücut alanlarına uygulanabilir
• Diğer fototerapilere göre daha az yan etki oluşturur
• Çocuklarda ve hamilelerde dikkatle kullanılabilir

2. PUVA (Psoralen + UVA)

UVA ışınlarıyla birlikte psoralen adı verilen bir ilaç kullanılır. Psoralen, cildi UVA ışığına duyarlı hale getirir.

• Daha güçlü bir etki yaratabilir
• Ancak yan etkileri daha fazladır (bulantı, ciltte tahriş vb.)
• Günümüzde NB-UVB’nin gerisinde kalmıştır

3. Excimer Lazer / Excimer Lamba

Belirli bölgelere nokta atışı yapan, 308 nm dalga boyundaki UVB ışığını kullanan sistemdir.

• Lokalize vitiligo için idealdir
• Sağlam deriye zarar vermez
• Uygulama süresi daha kısadır

Işık Tedavisi Süreci: Adım Adım Uygulama

Işık tedavisi süreci, dermatolog takibinde ve planlı şekilde yürütülmelidir. İşte genel aşamalar:

1. Dermatolojik Değerlendirme

Tedavi öncesinde hastanın cilt tipi, vitiligo yaygınlığı, yaşı ve önceki tedavi öyküsü dikkate alınarak bir plan oluşturulur.

2. Test Dozunun Belirlenmesi

UV ışığının hangi yoğunlukta ve ne kadar süreyle uygulanacağı belirlenir. Bu doz, genellikle Minimum Eritem Dozu (MED) testiyle tespit edilir.

3. Tedavi Seansları

• Haftada 2 ila 3 kez uygulanır
• Ortalama 20–30 seans sonra sonuçlar gözlemlenir
• Tedavi 6 aya kadar sürebilir
• Her seans 30 saniyeden başlayıp kademeli olarak uzatılır

4. Koruyucu Önlemler

• Gözler koruyucu gözlükle korunur
• Sağlam cilt alanları maskeleme kremiyle kapatılır
• Dudaklar, genital bölge ve benler özel koruyucularla örtülür

5. Düzenli Takip ve Değerlendirme

Her birkaç haftada bir hastanın tedaviye verdiği yanıt değerlendirilir. Gerekirse doz ve sıklık yeniden ayarlanır.

Kimler Işık Tedavisinden Faydalanabilir?

Fototerapi özellikle şu hasta gruplarında başarılı sonuçlar vermektedir:

• Yüz, gövde ve üst ekstremite gibi bölgelerde sınırlı vitiligo olanlar
• Yeni başlayan lezyonları olanlar
• Bağışıklık sistemi stabil olan bireyler
• İlaç kullanamayan ya da topikal tedavilere yanıt alamayan hastalar

Işık Tedavisinin Avantajları

• Non-invazivdir: Yani cerrahi girişim içermez
• Geniş cilt alanlarına uygulanabilir
• Yan etkiler azdır: Uygun dozda kullanıldığında güvenlidir
• Cilt pigmentasyonunu teşvik eder: Özellikle koyu tenli bireylerde daha etkili olabilir

Olası Yan Etkiler

Her tıbbi tedavide olduğu gibi, ışık tedavisinin de bazı riskleri vardır. Ancak uzman kontrolünde yapıldığında bu riskler düşüktür.

• Kızarıklık ve tahriş
• Geçici koyulaşma veya lekelenme
• Nadir durumlarda cilt yanığı
• Uzun vadede cilt yaşlanması riski (özellikle PUVA ile)

Ev Tipi Fototerapi Cihazları: Kullanılabilir mi?

Son yıllarda vitiligo hastaları için geliştirilmiş ev tipi UVB cihazları mevcuttur. Ancak bu cihazların:

• Dermatolog önerisiyle kullanılması
• Dozaj ve uygulama sıklığının uzman kontrolünde belirlenmesi
• Belirli güvenlik önlemlerine uyulması

gereklidir. Evde tedavi, özellikle yaygın vitiligo hastaları için zaman ve maliyet açısından avantaj sağlar; ancak kontrolsüz kullanım ciddi riskler taşır.

Işık Tedavisi ile Başarı Oranları

Araştırmalara göre dar bant UVB tedavisiyle:

• Yüz bölgesinde %60–80 oranında repigmentasyon
• Gövdede %50–70 oranında
• Eller ve ayaklarda ise %30’un altında başarı gözlemlenmiştir

Bu oranlar tedaviye düzenli devam edilmesi ve lezyonların başlangıç süresine göre değişiklik gösterir.

Fototerapi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Güneşten kaçının: Ekstra UV ışığı ciltte aşırı yanıklara yol açabilir
• Cilt nemlendirmesi yapın: Tedavi sonrası cilt kuruluğu sık görülür
• Dermatoloğun önerdiği takip programına uyun
• Yeni lekeler fark ederseniz doktorunuza bildirin