Vitiligo, ciltte pigment kaybına neden olan kronik bir hastalıktır. Tedavisinde kullanılan yöntemler arasında topikal ilaçlar, sistemik tedaviler, fototerapi ve cerrahi yaklaşımlar bulunur. Son yıllarda ise lazer teknolojileri, özellikle sınırlı lezyonlarda hızlı ve hedefe yönelik repigmentasyon sağladığı için ön plana çıkmıştır. Lazer tedavileri, hem monoterapi olarak hem de topikal ilaçlar ya da fototerapi ile kombine şekilde kullanılabilir.

Bu yazıda, vitiligo tedavisinde kullanılan lazer türleri, etkinlik düzeyleri, bilimsel verilerle desteklenen başarı oranları ve bu tedavilere uygun hasta profilleri detaylı olarak incelenecektir.

Lazer Tedavilerinin Temel Prensibi Nedir?

Lazer teknolojisi, belirli bir dalga boyundaki ışığın, cilt üzerindeki hedef yapılara yoğun şekilde iletilmesini sağlayarak mikroskobik düzeyde kontrollü hasar oluşturur. Vitiligoda amaç, bu kontrollü hasar sayesinde ciltte melanosit aktivitesini uyarmak, çevre sağlıklı dokudan pigment yayılımını teşvik etmek ve bağışıklık sistemini regüle ederek repigmentasyon sağlamaktır.

Lazer tedavileri şu mekanizmalarla etki gösterir:

• Melanosit uyarımı ve migrasyonu
• T-hücre infiltrasyonunun baskılanması (otoimmün baskılama)
• Anti-inflamatuar yanıtın desteklenmesi
• Pigment üreten kök hücrelerin aktive edilmesi

Vitiligo Tedavisinde Kullanılan Başlıca Lazer Türleri

1. Excimer Lazer (308 nm)

Altın Standart

Excimer lazer, vitiligo tedavisinde en çok kullanılan ve FDA onayı olan lazer türüdür. 308 nm dalga boyunda UVB ışını yayar ve yalnızca lezyonlu bölgeye uygulanır.

Özellikleri:

• Hedefe yönelik ve lokal uygulama
• Çevre sağlıklı dokulara zarar vermez
• Genellikle haftada 2–3 seans, toplamda 12–24 hafta uygulanır
• Göz çevresi, genital bölge gibi hassas alanlara uygundur

Bilimsel Veriler:

• Özellikle yüz ve boyun bölgesinde %65–85 oranında repigmentasyon
• El, ayak gibi dirençli bölgelerde başarı daha düşüktür
• 6 yaş üstü çocuklarda güvenli şekilde kullanılabilir
• Topikal takrolimus ile kombinasyonu, repigmentasyonu anlamlı düzeyde artırır (Taïeb et al., J Am Acad Dermatol, 2015)

Avantajları:

• Fototerapiye göre daha kısa sürede etki
• Minimal yan etki profili
• Ev dışı merkezlerde uygulanabilirliği yüksek

2. Fractional CO₂ Lazer

Fraksiyonel karbon dioksit lazer, ablasyon oluşturan yüksek enerjili bir lazer sistemidir. Deri yüzeyinde mikroskobik termal hasar alanları oluşturur, böylece rejenerasyon süreci başlatılır.

Vitiligoda Kullanım Amacı:

• Deride mikrokanallar oluşturarak topikal ilaçların penetrasyonunu artırmak
• Fraksiyonel hasar alanlarında melanosit aktivitesini tetiklemek
• Özellikle stabil vitiligolu hastalarda repigmentasyon desteklemek

Klinik Uygulamalar:

• Takrolimus veya kortikosteroid krem ile kombine uygulanır
• Seans aralıkları genellikle 2–4 haftadır
• Yan etkiler sınırlı; eritem, geçici hiperpigmentasyon

Bilimsel Destek:

• 2018 tarihli randomize kontrollü çalışmalarda, CO₂ lazer + takrolimus kombinasyonunun, yalnızca takrolimusa göre %40 daha fazla repigmentasyon sağladığı gösterilmiştir

3. Er:YAG Lazer

Erbiyum YAG lazeri, CO₂ lazere benzer şekilde cilt yüzeyinde mikroablasyon sağlar ancak daha az termal hasar oluşturur. Bu nedenle hassas bölgelerde tercih edilir.

Kullanım Alanları:

• Segmental vitiligolu hastalarda
• Fraksiyonel CO₂’ye alternatif olarak
• Topikal ilaçlarla birlikte kullanılabilir

Avantajları:

• Daha az ağrı ve kızarıklık
• Daha kısa iyileşme süresi
• Cilt yenilenmesini uyarıcı etkisi

4. Low-Level Laser Therapy (LLLT) / Soğuk Lazer

LLLT, düşük yoğunluklu lazer ışığıyla cilt hücreleri üzerinde biyolojik uyarım (biostimulation) oluşturmayı hedefler. Non-invaziv bir yöntemdir.

Etki Mekanizması:

• ATP üretimini artırarak hücresel onarım desteklenir
• Melanositlerin mitokondriyal aktivitesi yükselir
• İnflamatuar sitokinler azalır

Uygulama Alanı:

• Yeni başlamış, sınırlı alanlı vitiligolarda
• Fototerapiye uygun olmayan hastalarda
• Ek destek tedavi olarak

Kısıtları:

• Klinik etkinliği diğer lazerlere göre daha düşüktür
• Uzun süreli ve düzenli uygulama gerekir

Lazer Tedavileri Kimler İçin Uygundur?

Lazer tedavileri her vitiligo hastası için uygun olmayabilir. Uygun hasta profilinde şu kriterler dikkate alınmalıdır:

• Stabil vitiligo (son 6 ayda yeni leke oluşmamış olması)
• Sınırlı alanlı (<10% vücut yüzeyi) vitiligo
• Yüz, boyun gibi hızlı yanıt veren bölgelerde lezyon
• Fototerapiye cevap vermeyen veya kontraendike olan hastalar
• Topikal tedavilere destek isteyen hastalar

Ayrıca çocuklar, hamileler, aktif enfeksiyon veya fotodermatoz öyküsü olan hastalarda lazer kullanımı dikkatle planlanmalıdır.

Lazer Tedavisinin Riskleri ve Yan Etkileri

Genel olarak güvenli olmasına rağmen bazı yan etkiler görülebilir:

• Geçici eritem, kaşıntı, pullanma
• Hipopigmentasyon (nadiren)
• Yüzeyel yanık (özellikle koyu tenli hastalarda)
• Tedaviye dirençli alanlarda etki azlığı

Uygulamanın deneyimli uzmanlar tarafından yapılması, doğru cihaz ayarları ve hasta bilgilendirmesi ile bu riskler minimize edilebilir.

Lazer Tedavisi ile Kombine Yaklaşımlar Daha Etkili

Bilimsel yayınlar, lazerin monoterapi olarak değil, kombinasyon tedavisinin parçası olarak kullanıldığında daha başarılı olduğunu göstermektedir. Öne çıkan kombinasyonlar:

• Excimer + Topikal Takrolimus / Kalsipotriol
• CO₂ Lazer + Topikal Steroidler
• LLLT + Antioksidan Takviyeleri
• Lazer + Fototerapi (NB-UVB)

Bu kombinasyonlar, melanosit aktivitesini farklı yönlerden uyararak sinerjik etki sağlar.

Klinik Başarı Oranları ve Uzun Dönem Sonuçlar

• Excimer lazer: Yüz bölgesinde %70–80 başarı; el-ayakta %30–50
• CO₂ lazer kombinasyonu: 3 ay sonunda %40–60 repigmentasyon
• Er:YAG lazer: Daha az yan etki ile benzer başarı
• LLLT: Klinik olarak sınırlı ancak tamamlayıcı etki

Unutulmamalıdır ki; tedavi başarısı kişiseldir ve cilt tipi, hastalık süresi, genetik altyapı gibi faktörlerle değişkenlik gösterir.