Vitiligo, deride melanin pigmentinin kaybı ile karakterize, sınırları belirgin, süt beyazı lezyonlarla seyreden kronik ve multifaktöriyel bir cilt hastalığıdır. Hastalığın vücuttaki yerleşimi değişkenlik gösterse de bazı bölgelerde görülmesi hem tanı hem de hasta psikolojisi açısından özel önem taşır. Bu alanlardan biri de genital bölgedir.

Genital vitiligo, gerek hastaların utanma duygusu nedeniyle doktora başvurmakta gecikmeleri gerekse hassas anatomik yapı nedeniyle tedavi süreçlerinin özenle planlanması gereken bir formdur. Bu yazıda, genital vitiligonun nedenleri, görülme biçimi, tanı yöntemleri, psikolojik etkileri, tedavi yaklaşımları ve dikkat edilmesi gereken noktalar derinlemesine incelenecektir.

Genital Vitiligo Nedir? Hangi Bölgeleri Etkiler?

Genital vitiligo, hastalığın kasıklar, penis, skrotum, vulva, perine ve perianal bölge gibi genital-anojenital anatomik alanlarda ortaya çıkan formudur. Ciltte melanositlerin otoimmün mekanizmalarla hasarlanması sonucu bu bölgelerde süt beyazı, sınırları net lezyonlar gelişir.

Sıklıkla görüldüğü bölgeler:

• Erkeklerde: Penis gövdesi, glans penis, skrotum, perine
• Kadınlarda: Labia majora ve minora, vulva çevresi, mons pubis, perianal bölge
• Her iki cinsiyette: Anüs çevresi, kasık iç kısımları

Bu alanlar genellikle kıyafetle örtülü olduğu için lezyonların görülmesi gecikebilir ve hastalar uzun süre fark etmeyebilir veya dile getirmekten çekinirler.

Genital Bölgede Vitiligo Neden Oluşur?

Vitiligonun temelinde melanositlerin kaybı vardır. Genital bölgedeki lezyonların oluşumunda da bu mekanizmalar geçerlidir. Bu alandaki vitiligo gelişimini etkileyen faktörler şunlardır:

1. Otoimmün Mekanizma: Bağışıklık sisteminin melanositleri hedef alarak tahrip etmesi
2. Koebner Fenomeni: Sürtünme, cilt travması veya tahriş edici maddelere maruziyet sonrası vitiligo lezyonlarının gelişmesi
3. Hormonal Denge: Genital bölgeler hormonlara duyarlı alanlardır; hormon dalgalanmaları melanositleri etkileyebilir
4. Genetik Yatkınlık: Ailede vitiligo öyküsü olan bireylerde genital form da daha sık gözlenebilir
5. Stres ve Psikolojik Faktörler: Otoimmün hastalıkların tetiklenmesinde psikolojik stresin rolü büyüktür
6. İrritan Temas Maddeleri: Parfümlü sabunlar, lateks kondomlar, bazı bakım ürünleri cilt bariyerini zayıflatabilir

Belirtiler ve Klinik Görünüm

Genital vitiligonun tipik belirtileri şunlardır:

• Deride süt beyazı, yuvarlak veya oval plaklar
• Kaşıntı ya da ağrı genellikle yoktur, ancak eşlik eden başka hastalıklar varsa olabilir
• Saç veya kıl beyazlaması (poliosis) görülebilir
• Simetrik veya tek taraflı dağılım olabilir
• İlerleyici olabilir veya yıllarca sabit kalabilir

Genital bölgede lezyonların görülmesi hastalar için utanma, cinsellikten kaçınma, özgüven kaybı gibi ciddi psikososyal sonuçlar doğurabilir.

Tanı Süreci: Genital Vitiligo Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı koymak için dermatolojik muayene yeterli olabilir. Ancak genital bölgede lezyonların ayırıcı tanısı oldukça önemlidir çünkü bu bölgede vitiligo ile karışabilecek çok sayıda hastalık mevcuttur:

Ayırıcı Tanıda Dikkate Alınması Gereken Durumlar:

• Liken sklerozus
• Sedef hastalığı (psoriasis)
• Tinea cruris (kasık mantarı)
• Kontakt dermatit
• Postinflamatuar hipopigmentasyon
• Sifiliz veya diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar

Tanıda Kullanılan Yöntemler:

• Wood ışığı muayenesi: Vitiligo lezyonları UV ışık altında parlak beyaz görünür
• Dermoskopi: Pigment kaybı, saç kılı beyazlaması, damar yapısı incelenir
• Gerekirse biyopsi: Özellikle liken sklerozus gibi durumlarla karışıyorsa
• Laboratuvar testleri: Otoimmün hastalıklar veya enfeksiyonlar için

Genital Vitiligo Tedavisi: Dikkatli ve Kişiye Özel Planlama Gerekir

Genital bölge, hassas bir alan olması nedeniyle tedavi planı özenle yapılmalıdır. Deri ince, geçirgenliği yüksek ve lokal iritasyona açık olduğu için klasik tedavi protokollerinden sapmalar olabilir.

1. Topikal Tedaviler

• Takrolimus / Pimekrolimus (kalsinörin inhibitörleri): Genital bölge için en çok tercih edilen ajanlardır. Ciltte incelme yapmazlar.
• Düşük-potent kortikosteroidler: Kısa süreli ve dikkatli kullanımda etkili olabilir
• Nemlendirici ve bariyer kremleri: Cilt bariyerini korur, irritasyonu azaltır

2. Fototerapi

• NB-UVB fototerapi genital vitiligoda seçici olarak uygulanabilir
• Alanın anatomik yapısı nedeniyle uygulama zordur, özel koruyucu önlemler gerektirir
• Klinik deneyim gerektirir

3. Lazer Uygulamaları

• Excimer lazer, küçük alanlara hedefli ve kontrollü UVB uygulanmasını sağlar
• Özellikle tek lezyonlu genital vitiligoda etkili olabilir
• Yan etki riski düşüktür

4. Cerrahi Yöntemler

• Stabil (en az 1 yıl ilerlememiş) vakalarda, melanosit transplantasyonu, punch grafting gibi yöntemler değerlendirilebilir
• Deneyimli merkezlerde, dikkatli hasta seçimi ile başarı şansı artar

Psikolojik ve Sosyal Etkiler: Göz Ardı Edilmemeli

Genital vitiligo, fiziksel bulguların ötesinde kişinin psikolojik sağlığını ve cinsel yaşamını doğrudan etkileyebilir:

• Cinsel ilişki sırasında utanma, özgüven eksikliği
• Partnerine durumu açıklamakta zorlanma
• Depresyon, anksiyete, sosyal izolasyon
• Hastalık hakkında bilgi eksikliği nedeniyle “bulaşıcı mı?” korkusu

Bu nedenle tedavi sürecinde psikolojik destek, hastanın yaşam kalitesini artırmak açısından önemlidir.

Genital Vitiligo İle İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Aşırı temizlik ve kimyasal sabunlardan kaçınılmalı
• Dar, sürtünmeye neden olan iç çamaşırları tercih edilmemeli
• Güneşsiz bölgede olduğu için güneşten koruma faktörü az ama UV maruziyeti de varsa dikkat edilmeli
• Partner bilgilendirmesi ve cinsel yaşamda özgüven artırıcı yaklaşım önemli